Modelleren: Less is more

Na een aantal kritische berichten over systeem koppelingen, systeemdenken en hacking, nu eens een positief woord over systemen en systeemdenken, want als er niets positiefs over te melden zou zijn, dan zou het hele concept natuurlijk niet eens bestaan. Dit artikel is gebaseerd op een aantal voorvallen in de afgelopen dagen:

• Ik sprak pas geleden op een borrel na afloop van een ‘event’ over contractmanagement een aantal mensen die me ieder afzonderlijk bevestigden dat risicomanagement (RISMAN) zoals dat vaak gevoerd wordt, helemaal niet overzichtelijk is en daardoor ook gewoon niet effectief werkt. Na meer dan 20 risico’s is de overlap of juist de gaten tussen risico’s gewoon niet meer zichtbaar. Structureren van risico’s helpt daarbij enorm.
• Afgelopen zondagochtend (14-3-2010) werd in het radioprogramma OVT aandacht besteed aan  Carolus (of Carl)Linnaeus die een begin heeft gemaakt met een systematische wijze van taxonomie in de biologie. Taxonomieen zorgen voor orde en indelingen op basis van eigenschappen, waardoor makkelijker uitspraken kunnen worden gedaan over een dier. (Dit type indeling wordt tegenwoordig overigens ook in de IT gebruikt.)
• Ab Dijksterhuis betoogt onder meer in zijn boek “Het slimme Onbewuste” dat het menselijk brein gewoon niet voldoende capaciteit heeft om beslissingen rationeel te maken, maar veel beter is om het onbewuste (oftewel ‘het gevoel’) te laten spreken, of minimaal mee te nemen in een besluit.
• Tot slot een out-of-the-box vraag op LinkedIn ” If systems thinking is such a great way to understand and progress, why aren’t there systems thinking billionaires?”

Zo maar een paar gedachten die mij op de volgende stelling brachten: “Het denken in systemen, systems thinking, systems engineering, en dergelijke, hebben met name als functie om ons brein met die beperkte capaciteit, enige houvast te geven omdat ons brein het allemaal anders niet aankan, én om die houvast ook te kunnen communiceren aan een mede-beperkt brein, oftewel een collega, medewerker, klant of partner.” Of nog korter door de bocht: omdat we zo dom zijn, hebben we structuur nodig om onzelf en onze medestanders te kunnen handhaven in deze ingewikkelde wereld. Aan de andere kant is het ook weer zo, dat hoe vollediger je een model/systeem maakt, hoe dichter tegen de werkelijkheid en daarmee ook weer hoe minder jouw (en andere) hersenen het model ook weer kunnen bevatten. We modelleren blijkbaar de werkelijkheid in systemen omdat we niet slim genoeg zijn de werkelijkheid te kunnen bevatten.

Sommige mensen doorzien systemen en structuren in de werkelijkheid (onbewust) heel snel en kunnen dan ook snel beslissingen maken, de rest van de mensheid zal het met systemen moeten doen. Maar let op: hoe meer je uitschrijft, hoe meer het tegen de werkelijkheid komt, hoe moeilijker het te bevatten is. Socrates kwam dan ook tot de conlusie “Ik weet dat ik niets weet”. Beperk je dus in je model: Less is more