Concepten / Duurzaamheid / Organiseren · 08/03/2023

Beren, bergen en hobbels. Hoe komen we verder?

Ik was bij meerdere bijeenkomsten over de circulariteitstransitie. Ik sprak er met vele mensen en er kwamen allerlei hobbels naar voren. De transitie gaat onvoldoende snel. Uit de gesprekken destileerde ik het volgende overzicht van bergen waar mensen tegenop zien:

  1. Onbekendheid en complexiteit: Het concept ‘circulaire economie’ bestaat gewoon nog niet zo lang, dus hoezo te langzaam? Het duurt gewoon per definitie lang! Hoe lang duurde het voordat in de bouw en infrasector, complexe concepten zoals RAMS, systems engineering, kwaliteitsmanagement, risicomanagement, externe veiligheid ingeburgerd waren? Dit waren nog relatief eenvoudige technische en/of organisatorische concepten. De circulaire economie omvat werkelijk álle aspecten van de héle economie. Van inkoop, productie tot verkoop. Van elektronica tot voedsel en van woningbouw tot kleding. 
  2. Aansturing: De aansturing van bovenaf is niet concreet genoeg. Er wordt te weinig gestuurd. Er zijn wel ambities, maar dan houdt het op. Een getekend convenant wordt nauwelijks vertaald in acties. Er zijn geen verplichtingen, alleen intenties.
  3. Geld: Het beeld is nog steeds dat circulariteit duurder is. Er zijn te weinig succesvoorbeelden. De voordelen worden te weinig gecommuniceerd. Wat de boer niet kent dat vreet ie niet. 
  4. Macht: Iedereen in een project heeft bijna de veto om te zorgen dat een project minder circulair / duurzaam is dan mogelijk. Bijvoorbeeld een projectmanager moet leiding geven, een beheerder moet het op te leveren project willen accepteren/overnemen, de techneut moet aangeven dat onderdelen misschien niet helemaal aan de bestaande normen gaat voldoen, de inkoper moet flexibel willen zijn, etc. De individuele belangen komen gewoon niet altijd overeen met die van de organisatie.
  5. Kennis: De mensen hebben nog niet voldoende kennis. Wat betekent het concreet? Hoeveel moet anders? Concreet? Papierwerk, procedures, specificaties, teksten, werkwijzen, etc. Er zijn alleen al heel veel ‘tools’ om circulariteit te meten. Er zijn nog heel veel zaken te regelen (technisch, juridisch, economisch, organisatorisch). We kunnen niet wachten tot alles duidelijk is, dit is juist de tijd om te experimenteren en te verbeteren tot alles goed werkt. 
  6. Houding: Sommige mensen willen alles eerst helemaal uitgezocht hebben voor ze aan de slag kunnen, maar er is gewoon nog geen consensus wat het beste, meest efficiënte of meest effectieve is. Die onduidelijkheid zorgt bij sommige mensen ook voor een stagnatie in handelen.  
  7. Toekomst: Het perspectief, de horizon, de toekomst is onvoldoende helder. Waar gaat het naartoe? Wat is het ideaalplaatje? Wat is het wenkend perspectief?

Om de transitie vaart te geven zullen er dus nog allemaal beren, hordes, bergen en hobbels op de weg weggenomen moeten worden. Sommige verdwijnen vanzelf als je dichterbij komt. Andere moeten we nog even aan werken.

Hoe moet het dan wel?

Hoe je een systeem (zoals de economie) kunt veranderen, zijn al hele boeken over volgeschreven. Een aardig begin is onderstaande opname van al weer vier jaar oud. Zaid Hassan, hoofd van Roller Strategies en Rob Opsomer geven hun tips en aandachtspunten voor verandertrajecten:

  • Je kunt een ander niet veranderen, zonder bij jezelf te beginnen. Alleen dan begrijp je de problemen van de ander.
  • Ga niet oordelen wat goed is en wat slecht. Ook een minimale verandering is goed, als het maar beweegt.
  • Standaard kiezen managers ervoor om een verandering centraal aan te willen sturen. Dat geeft altijd weerstand. Een bottum-up aanpak is echter veel effectiever.
  • Mensen maken geen rationele keuzes. Mensen zijn emotionele wezens, er spelen veel meer zaken mee dan mensen willen vertellen, sterker; mensen kunnen hun beweegredenen voor een keus soms niet eens benoemen.
  • Grote complexe dynamische systemen zijn niet met een eenvoudig voorspelbaar plan van A naar B te veranderen.
  • Begin niet bij het oplossen van problemen, maar begin bij het (gezamelijk!) formuleren van een visie, van een eindpunt, de stip op de horizon. Dan kan iedereen op zijn eigen manier bijdragen aan de reis om op die bestemming te komen.
  • Door gezamelijk aan een doel te werken, worden veranderingen versterkt. In het begin gaat het dus altijd langzaam en na een poos zie je de versnelling doordat er meerdere maatregelen elkaar versterken. Dan zie je de positieve tipping points.
  • Je moet gewoon beginnen, oefenen en experimenteren. Dat is veel geploeter en er zal veel falen, maar na verloop van tijd worden de successen uiteindelijk zichtbaar.

Welke tips en aandachtspunten mis jij?

%d bloggers like this: