Ik wil de wereld begrijpen en modellen zijn daar voor mij heel fijn voor. Maar de wereld, organisaties en ons leven verandert. Er zijn allerlei transitie/verandermodellen die veranderprocessen beschrijven. Hoe ‘meta’ en abstract wil je het hebben? Modellen die veranderende systemen beschrijven…
De twee modellen die ik hier beschrijf: theorie U (Scharmer) en het X-model (Drift).
Theorie U, ontwikkeld door Otto Scharmer, en het X-model, ontwikkeld door Jan Rotmans en zijn team bij Drift, zijn beide verandermodellen die worden gebruikt om transities en veranderingen in complexe systemen te begrijpen en te faciliteren. Hoewel beide modellen gericht zijn op verandering, hebben ze verschillende benaderingen en focuspunten.
Theorie U (Scharmer):
Essentie: Theorie U is gebaseerd op het idee van ‘presencing’, het bewust worden van de huidige realiteit en het openstellen voor nieuwe mogelijkheden. Het model richt zich op het overwinnen van blinde vlekken, aannames en mentale modellen die verandering kunnen belemmeren.
Proces: Het U-proces bestaat uit verschillende fasen, waaronder het ‘co-initiëren’, ‘co-sensing’, ‘co-presencing’ en ‘co-creating’. Deze fasen omvatten het waarnemen en begrijpen van de huidige situatie, het openstellen voor nieuwe perspectieven en ideeën, het identificeren van toekomstige mogelijkheden en het gezamenlijk creëren van gewenste veranderingen.
Methoden: Theorie U maakt gebruik van diverse methoden zoals diepgaand luisteren, dialoog, reflectie, visualisatie en het bouwen van coalities om de verandering te bevorderen.
Focus: Theorie U richt zich op het individu en zijn of haar persoonlijke transformatie, evenals op het creëren van collectieve actie en samenwerking om gewenste veranderingen te realiseren.
X-model (Drift):
Essentie: Het X-model is gebaseerd op het idee van systeemtransities en complexe adaptieve systemen. Het model erkent dat veranderingen vaak optreden als gevolg van interacties en dynamiek tussen verschillende actoren en krachten in het systeem.
Proces: Het X-model benadrukt dat veranderingen plaatsvinden door de interactie van vier verschillende dynamieken, namelijk de structurele dynamiek, culturele dynamiek, regelgevende dynamiek en de kracht van de gevestigde orde. Deze dynamieken werken samen en kunnen veranderingen zowel belemmeren als bevorderen.
Methoden: Het X-model maakt gebruik van strategieën zoals het identificeren van niches voor innovatie, het beïnvloeden van de gevestigde orde, het creëren van een nieuwe cultuur en het aanpassen van regelgeving om verandering te stimuleren.
Focus: Het X-model richt zich op het begrijpen van de dynamiek en interacties binnen een systeem, inclusief de machtsstructuren en heersende normen, om zo strategieën te ontwikkelen om verandering te bevorderen.
Samenvatting
Hoewel beide modellen een systemische benadering van verandering hebben, legt Theorie U de nadruk op persoonlijke transformatie, het openstellen voor nieuwe perspectieven en het creëren van collectieve actie, terwijl het X-model de nadruk legt op de dynamiek binnen een systeem, de interactie van verschillende krachten en het ontwikkelen van strategieën om verandering te bevorderen.
